- Cháu có đánh người.
- Nó hỗn với cháu,thằng con nhà ông Bân ấy.
- Vô lý.
Ông nói thế nhưng chính ông lại thấy sự vô lý của chính mình. Ông tin cu Linh nói thật. Nhưng ý kiến của chính quyền địa phương, có con dấu đỏ hẳn hoi lại làm ông trăn trở, day dứt. Ông như vừa thấy cái có lý và chính ông cũng như vừa thấy cái vô lý trong cũng một hiện tượng, trong cùng một con người.
Trong cuộc thăm dò tìm kiếm sự thật này,ông đã bất lực. Ông thở dài, giận chính mình. Và cũng may trong cơn tự ái nghề nghiệp ấy ông đã tìm cho mình một lối thoát, đúng ra là một an ủi về tình cảm: xin được ân giảm cho cu Linh.
Sau bửa liên hoan với Ban Giám Đốc trại, cu Linh trở về thì gặp một cảnh thật cảm động: bạn bè xếp thành hai hàng, để thằng Linh đi vào cửa giống như đại tướng đi duyệt binh. Đứng đầu là thằng Bảy Thẹo và thằng Hòa.
Cu Linh ngạc nhiên và cảm động không muốn bước nữa. Nhưng cu Hòa đã giục:
- Đi tiếp đi,Linh.
- Hôm nay là ngày vui của mày đấy Linh à.
Tiếng một thằng khác.
- Nhưng cũng là ngày buồn của bọn tao…
- Mày nói thế mà nghe được à? Mày nói thế té ra mày ganh với thằng Linh à?
Trước mặt thằng Linh là một mâm tiệc, bánh bích quy, kẹo Hải Châu, có cả thuốc lá và nước trà.
- Bọn tao tiển mày đấy, Linh à. Đừng quên bọn tao nhé, mày ghi địa chỉ vào đây để bọn tao gữi thư thăm. Mà nhớ thư cho bọn tao với nhé. Ra ngoài ấy sướng rồi quên bọn tao, không được đâu.
Cả bọn nhao nhao mời thằng Linh.
- Tao biết mày không hút thuốc, nhưng nay mày rít với bọn tao một hơi đi.
Ba điếu Tam Đảo được chuyền tay từ đưa này sang đứa khác.
Lê Văn đã nhìn thấy cái không khí cảm động này.Ông không ngờ những đứa trẻ bụi đời,sống lang thang không nhà không cữa, ăn trộm ăn cấp, móc túi, cướp giật, đánh nhau lỗ đầu chảy máu,vào trại ra trại như ăn cơm bửa lại có những phút giây đầy nhân ái thế này. Ông ân hận,không ít lần ông đã nghĩ: Đây là một lũ không còn tính người nữa, không biết xúc động,không biết thương yêu… Không,con người sinh ra vốn thiện,điều quan trọng là xã hội đừng đẩy họ vào cái ác. Trách nhiệm trước tiên thuộc về những nhà cầm quyền,dù chế độ nào.
Lê Văn định ghi điều suy nghĩ táo bạo ấy vào nhật ký,nhưng nghĩ sao ông lại phân vân.Và cuối cùng ngòi bút ấy chạy theo một dòng cảm xúc khác.
“Sức cảm hóa của em Linh lớn hơn nhiều những đòn roi và nhà giam kín của chúng tôi.Chính đứa trẻ phạm tội này lại thuyết phục được cái đám trẻ bụi đời đầy những tội lỗi ở đây hơn nhiều bài giáo huấn mà ngày ngày chúng tôi vẫn cố nhồi nhét một cách vô bổ cho chúng.Bây giờ tôi tin như thế.Hãy đến với con người,dù là những đứa trẻ thiếu sự chăm sóc,bằng tấm lòng của mình lại kết quả hơn nhiều cái sự nghiêm khắc và cứng rắn,cái sự đánh đập và tra tấn,cái sự đày ải làm nhục thể xác.Đừng giận chúng,thậm chí căm thù chúng.Hãy thương chúng,cố đánh thức trong chúng những gì vốn thuộc tính Người.
Điều quan trọng trước tiên là người lớn phải sống cho đẹp,đừng đánh mất trong bọn trẻ niềm tin.Người lớn sống lương thiện một cách thật sự,ắt trẻ con sẽ giữ được những phẩm chất tốt.Trẻ con thường là mặt sau của người lớn.Đúng ra,chúng nó là tấm gương phản ánh người lớn,ở góc độ này hay góc độ khác…”
Lê Văn vốn là người ít triết lý,không hiểu sao hôm nay ông lại ghi như thế. Ông tự cười mình và gấp vở lại,tự lục vấn lương tâm. Chính ông đã hành hạ đã đánh đập bao nhiêu đứa trẻ phạm tội mà không tìm hiểu nguyên do. Ông luôn cho rằng phải lấy ác trị ác mà chưa bao giờ nghĩ ngược lại… Dù sao trong đời đã có ít nhất một lần, ông đã theo lương tâm mình, khước từ yêu cầu khẩn thiết cũng như mệnh lệnh của Vũ Thuật về trường hợp thằng con trai của bí thư tỉnh ủy.
Nhưng rất tiếc mọi việc đã diễn ra không như ông muốn. Tất nhiên ông là người đau nhất, bởi ông không thể ngờ được, chính cái nơi luật pháp cần phải được thi hành nghiêm minh nhất, lại là nơi thiếu song phẳng nhất. Mười bảy tuổi ông bước vào đời lính, và ông nghĩ với niềm say mê đầy nhiệt huyết, ông đang chiến đấu cho một xã hội trong sạch, không còn đẳng cấp . Ông đã xã thân đúng như thế,không bao giờ nghĩ ngợi và tính đếm.
Trong một trận chiến đấu không cân sức và mất lợi thế, đại đội ông đã diệt gọn được 3 cái lô cốt của giặc. Nhưng còn cái cuối cùng được xây trên một điểm cao, con đường đi lên chênh vênh trên hai vực sâu. Cả đại đội ông người này ngã xuống, người khác xông lên. Xác chết ngổn ngang,thây chồng lên thây. Nhưng không người nào nhụt chí. Cả đại đội còn lại ba người, trong đó có ông. Ba người chụm đầu lại bàn tính và cuối cùng ông là người được cử xông lên tiếp. Và ông đã thành công.
Cái niềm tin để người lớn xông lên không sợ hy sinh ấy bây giờ đang bị lung lay ư? Không!Ông cứng rắn trả lời với chình mình. Và trong thực tế cuộc sống ông đã đem hết sức mình để giữ cái niềm tin ấy cho ông và cho đồng nghiệp ông.
Thế nhưng không hiểu vì sao,tổ chức tỉnh ủy lại xét lại lý lịch ông. Và khi ông nhận ra được cái nguyên nhân sâu xa của nó, ông đau xót đến rã rượi. Hóa ra ông cũng chỉ là một thứ kỵ sĩ Đông Kysôt ư? Ôi chàng Đông Kysôt mà ông thường đưa ra để đùa giểu, chế nhạo bây giờ lại là sự thật của chính đời ông ư?
…Khi người ta mang chiếc com măng ca của văn phòng tỉnh ủy đến trại để đón thằng Đức về thì ông bàng hoàng. Lúc ấy nổi đau đớn dày vò lương tâm ông đến nhục nhã. Phải nói rằng ngay việc nhìn đồng nghiệp, ông cũng không dám, bởi lâu nay ông dạy họ những bài học hấp dẫn: chúng ta đang lãnh một trách nhiệm trọng đại mà nhân dân đã tin tưởng và giao phó-giáo dục, dạy dỗ những tâm hồn lầm lỗi, truyền cho họ những giá trị cao đẹp của cách mạng, đấy là tình yêu cao đẹp,căm ghét dối trá, thực hiện công bằng xã hội…
Phải nói khi nhìn thằng Đức tội phạm bước ra cỗng trại với hai bàn tay không (đồ đạc của nó đã có người mang) mặt vênh váo, thách thức như chính quyền lực ở trong tay nó, ông không kìm nổi cơn phẩn nộ. Lúc ấy ông muốn xã cho nó một băng đạn. Nhưng ông đã không dám làm điều đó. Đúng ra ông nghĩ lại, tội lỗi không phải thuộc về nó, tội lỗi thuộc Vũ Thuật, thường vụ tỉnh ủy, và thuộc bố nó,bí thư… BIết làm sao… Đấy là những nhân vật đầy quyền uy. Họ đang nắm trong tay hang vạn vạn sinh mệnh và ông cũng chỉ là một.
Cuối cùng sau ý nghĩ trả thù thằng bé chưa đến tuổi trưởng thành kia, ông đưa tay lần tới khẩu K59, cái khẩu súng mà ông đã bắn biết bao kẻ thù. Không biết bao thủ phạm, kẻ cả những đứa trẻ ương bướng bỏ trốn cái trại giam này. Ông dí cái nòng súng vào chính cái đầu tóc cắt cao của mình, cái đầu vốn cứng rắn và…
Trước mặt ông lúc ấy là những xác chết của đồng đội,thây chồng lên thây để chiếm cho được một cái lô cốt giặt… Bao nhiêu đồng chí của ông đã ngã xuống để cho hôm nay vậy mà ông lại tự bắn vào đầu ông ư? Không thể chết nhục nhã thế này được…
Chua chát ông đút súng vào vỏ bao. Những ngày ấy ông thẩn thờ. Ông không biết nên bắt đầu cuộc sống đầy lý tưởng của mình từ đâu. Người cộng sản không thể sống thụ động và ngoan ngoãn như một tên đầy tớ, như một thứ nô lệ. Ông viết đơn kháng nghị…
Và ông chờ đợi,chờ đợi… cho đến hôm ông tiển đưa thằng Linh trở về lại gia đình, nghĩa là sau một năm ba tháng, ông vẫn chỉ nhận được sự im lặng…
CHƯƠNG 8
Thằng Linh cảm thấy rất rõ nó đã thoát ra khỏi một trại giam thật sự. Ở đấy giống như một ốc đảo, tách bạch hẳn với thế giới tự do của loài người. Trên cái ốc đảo ấy, bọn nó giống như một đàn bò. Sáng ra, đi làm, có lính mang súng đi kèm. Tối lại, tất cả được dồn vào trong từng dãy nhà có tường xây cao, mỗi đứa tự tìm lấy một chỗ thích hợp. Ở đấy luôn có những cuộc cãi vã, đánh nhau, vỡ đầu mẻ trán, gãy răng, bằm mặt…. Những đứa trẻ không biết sợ chết. Đối với chúng nó, cái chết dường như sung sướng hơn cuộc sống.
Không ít người nghĩ rằng những đứa trẻ này đã mất tính người. Thằng Linh lại nghĩ khác. Mỗi đứa bạn tù với nó đều có một trái tim hãy còn biết rung động, còn biết yêu thương. Đêm đêm nằm bên nhau, xen trong những câu chửi, lời thề tục tĩu, mất dạy làm nó đến khó chịu, là những lời tâm tình lắng xuống đầy xúc động, của những đứa trẻ ấy, nỗi nhớ nhà, nhớ quê, ở đấy có thể là một túp lều tranh tồi tàn trong hẻm tối, là chân một cây cầu thang, một gầm cầu…. Và trong những “căn nhà” ấy chúng vẫn cảm được, nó là cái tổ ấm của gia đình: một bà mẹ, đói khổ lam lũ, đánh nó như để trả thù đời đã làm bà cực nhọc. Nhưng sau đó bao giờ cũng nghe rất rõ, tiếng khóc xót thương và nỗi trăn trở giày vò của mẹ. Một ông bố dữ hơn trâu rừng…Nhưng khi tỉnh rượu bao giờ ông cũng ôm con vào lòng và nước mắt rưng rưng…Mỗi đứa một tổ ấm. Dù là rách nát đến đâu, chúng vẫn nhận ra sau những cơn lửa giận là những tấm lòng. Chúng khao khát những tấm lòng như thế.
Thằng Linh thương bạn bè nó thật sự. Nó nghĩ một cách chắc chắn rằng, nó ra đi lần này là vĩnh viễn. Không còn dịp nào để nó trở lại cái nơi tận cùng của khổ ải và cũng là nơi ghi đậm trong tâm hồn nó những kỹ niệm đẹp đẽ , những kỷ niệm không thể phai mờ.
Thằng Hòa rơm rớm nước mắt, nắm tay nó căn dặn:
- Cậu nhớ tớ nhé. Tớ được ra, nhất định tớ sẽ đến cậu chơi.
Bảy thẹo ngồi một chỗ, buồn thiu. Nó nghĩ đến cảnh một con chim đã sổ lồng và bầy chim còn lại vẫn đập cánh mãi trong khung sắc kín bưng. Hoàn toàn nó không có ý ghen tị với thằng Linh. Nó nghĩ về thân phận nó: bảy năm nữa! Dài quá cho một khoảng thời gian chờ đợi tự do. Nhưng đến ngày ấy nó sẽ về đâu? Bố hy sinh ở Điện Biên Phủ. Mẹ chết vì bệnh lao. Anh em ly tán mỗi người mỗi phương.
Lần đầu tiên nó biết phục một đứa. Đứa ấy là thằng Linh. Bây giờ nó đã hiểu trên đời còn một thứ tình bạn. Ba tuổi mẹ chết, nó đã sống cô độc. Bảy tuổi bỏ nhà đi bơ vơ. Và cho đến hôm nay mười sáu tuổi, lần đầu tiên nó muốn gần gủi với thằng Linh, tâm tình những chuyện sâu kín và bịn rịn khi chia tay.
Nó đứng dậy, dáng nặng nề, bước tới chỗ thằng Linh:
- Mày về nhé….hai đứa đã uống máu ăn thề… Mày nhớ đừng quên tao, ….
- Tớ sẽ thư cho cậu luôn.
Cả trại đứng nhìn theo thằng Linh và ai cũng nghĩ, thế là từ nay chúng nó mất đi một người bạn thân thiết…
Linh trở về trong một tâm trạng vui buồn lẫn lộn. Nỗi vui được trở về với mẹ, với em không át được nỗi xấu hổ, tủi nhục của một kẻ ăn cắp, một tên tù ra trại.
Nó cúi đầu bước đi lặng lẽ, thui thủi. Không hiểu người ta khinh rẻ nó như thế nào. Có người nào hiểu nó và thông cảm cho nó? Con số ấy chắc không nhiều. Ngay cả mẹ Trang, trong một lần viết thư cho nó cũng khuyên nó ăn năn hối cải, chịu khó cải tạo lao động cho thật tốt, chấm dứt con đường cũ. Nó im lặng dấu nỗi buồn suốt một tuần lễ.
Cũng phải thôi – nó nghĩ - mẹ nó có thể thương nó và quí nó, nhưng tin nó lại là việc khác. Giữa nhà nước, người đang giữ cán cân công lý và nó, một đứa trẻ, tất nhiên, dù là ai khi đặt niềm tin cũng đều phải lựa chọn. ..Bố nó thì không bao giờ cần sự lựa chọn, bởi chính quyền, chính là ông. Không hiểu ông nghĩ về nó như thế nào. Đối với người bố dượng kín đáo này, có lúc nó nghĩ ông là người tốt thật sự, nhưng cũng không ít lần nó gặp cái nhìn của ông như thù hận, như căm ghét….Những lúc ấy nó nghĩ, chắc ông đang bực mẹ nó hay ông giận chính nó. Thật oan cho nó, bởi nó có làm gì để ông giận đâu. Và, tại sao bác giám đốc trại lại hỏi nó: “…tại sao bố cháu cứ ngần ngại xin cháu về?” Bố nó đã tin chắc chắn nó là thằng ăn cắp, đánh người gây thương tích. Nếu không, bố nó đã xin cho nó ra…Nhưng dù sao, nó cũng được ra sớm một năm. Việc này chắc có ý kiến của bố nó. Có nhẽ đấy là điều an ủi nó.
Bây giờ ký ức lại đưa nó trở lại hình ảnh bác Phương, bạn của bố Công nó, hiện là đại tá, đang ở chiến trường miền Nam. Ông đã lần đến trại thăm nó trong lần ông ra họp ở Bộ Quốc Phòng. Hôm ấy, thoáng nhận ra ông từ trên chiếc xe com-măng-ca biển đỏ bước xuống, nó đã chạy ùa đến ôm lấy ông và khóc, mặc dù kỷ luật trại không bao giờ cho phép phạm nhân đến gần một ai. Nó cũng không hiểu vì sao tình cảm của nó với ông lại sâu nặng đến thế, mặc dù nó chỉ gặp ông lần này là lần thứ ba. Trong tiềm thức của nó, ông với bố Công của nó là một.
Phải cứng rắn lên, cháu. Làm thằng con trai là không bao giờ được khóc. Ông ôm lấy nó, vò đầu nó, và động viên nó bằng những lời khuyên chân tình như thế.
- Cháu không ăn cắp bác ạ. …Nó ngẩng mặt lên và bắt gặp đôi mắt ông đang đỏ và có ngấn nước.
- Bác tin cháu cũng như bác tin bố cháu. Nhưng bác chưa làm gì được cho cháu cũng như bố cháu. Bởi lòng tin của bác đối với hai bố con cháu là cảm tính, nghĩa là chúng xuất phát từ con tim, từ chỗ này đây (ông đưa bàn tay to lớn áp lên ngực ông, nơi phía trái). Nhưng nhà nước chính quyền thì lại không thể dùng trái tim làm thước đo cho mọi điều phải trái. …
- Người ta vu khống cho cháu
- Phải có thời gian để xác minh điều ấy. Nhưng trước khi làm sáng tỏ mọi việc, cháu đành phải chấp nhận cái hiện tại này đã. Đừng buồn cháu ạ. Con người có lương tâm, cháu nên sống với lương tâm trong sạch của cháu. Và như vậy, bác tin cháu sẽ thanh thản.
Trước khi vào lại với Trường Sơn, ông có viết thư cho một vài nơi. Những nơi ấy đều làm theo yêu cầu của ông, nghĩa là đến tận trại giam để hỏi cho sáng tỏ mọi việc. Và ông, từ trong chiến trường lại được nhận những lá thư không có gì là sáng sủa sau gần một năm.
Bốn tháng sau thằng Linh về đến làng….Nhiều xã viên đang gặt lúa bỗng đứng bật lên nhìn chằm chằm về phía nó, nó có cảm giác như họ đang nhìn một con vật kỳ lạ. Vốn nhạy cảm, nó đau xót nhận ra rằng, họ đang bàn luận về nó, chắc chẳng đẹp đẽ gì.
Nhưng biết làm sao bịt được miệng thế gian. Bác Phương đại tá kia mà cũng không sao thanh minh được cho nó, thì nó còn biết hy vọng vào ai nữa. Đành phải nuốt nhục mà hy vọng vào tình cảm của hai đứa em vậy. Nó tin cu Nhân và cái Oanh sẽ thương nó, tin nó là thằng anh đã hết lòng với chúng nó. Hai đứa thế nào cũng mừng lắm, không khéo chúng còn ôm nó mà khóc. Nhưng đấy chỉ là tưởng tượng của nó mà thôi.
Khí nó về đến cổng thì cái Oanh, cu Nhân chạy xô ra, dừng lại trước nó vài bước chân, sửng sờ, đứa nào cũng như ngượng ngùng. Khi nó chạy xô lại, cu Nhân hốt hoảng lùi ra như sợ một kẻ ăn cắp. Rồi đột nhiên cả hai đứa vùng chạy vào nhà.
- Mẹ ơi, anh Linh về.
Trang chạy bổ ra, đứng sững trước thằng con riêng, bối rối, cuốn quýt mừng rỡ, vừa xấu hổ, ngượng ngùng với cái đám người lớn bé. Chị ghành lấy cái túi du lịch nặng trịch, vừa nắm tay thằng Linh dẫn vào nhà như sợ người ta lôi nó vào trại nữa vậy.
- Thôi, các người về đi! Có gì mà kéo nhau đến đông thế này. Nó là thằng con tôi, chứ có phải…
Chị định nói một câu thật độc, nhưng vốn hiền lành, chị sợ mình ác.
Chị ném cái túi xuống nền nhà và quay lại nhìn con:
- Mẹ không ngờ, con khỏe mạnh và cao lớn thế này. Con bằng bố con rồi đấy.
Thằng Linh sung sướng và nghĩ đến bố Công của nó, Còn cu Nhân và cái Oanh lại nghĩ về bố Thuật. Mỗi đứa đều hướng về một niềm vui riêng, rất trong sáng, rất tự hào.
- Ở đấy ăn uống khá lắm phải không con? Mẹ nghe bố con khen lắm…
